Mặc dù là tỉnh có tiềm năng du lịch, tuy nhiên, trước năm 2015, tỉnh vẫn chưa có mô hình phát triển kinh tế - xã hội nào tích hợp, kết nối thống nhất. Công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, di sản chưa được quan tâm đúng mức, nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường còn hạn chế, theo đó lượng khách du lịch hằng năm còn thấp so với các tỉnh lân cận. Qua nghiên cứu, mô hình CVĐC là mô hình hỗ trợ khắc phục các hạn chế trên, vừa phát triển kinh tế - xã hội bền vững, vừa bảo vệ được môi trường, bảo tồn được thiên nhiên, đồng thời sử dụng hợp lý tổng thể mọi dạng tài nguyên, giá trị di sản, giữ gìn và phát huy bản sắc, truyền thống văn hóa dân tộc, đồng thời sẽ xây dựng, phát triển và phát huy hiệu quả các tiềm năng, thế mạnh của tỉnh trong các lĩnh vực: Du lịch sinh thái, du lịch văn hóa và du lịch cộng đồng, tăng cường thu hút đầu tư…

 

CVĐC Cao Bằng ra đời năm 2015 với diện tích khoảng hơn 3.000 km2, bao gồm 7 huyện cũ: Hà Quảng, Trùng Khánh, Quảng Hòa, Hạ Lang, Hòa An, Nguyên Bình, Thạch An với dân số khoảng 250.000 người, tương đương gần một nửa tỉnh Cao Bằng cả về diện tích và dân số, cùng với 130 điểm di sản địa chất độc đáo và có ý nghĩa giá trị quốc tế đã được phát hiện.

 

Trước khi triển khai mô hình CVĐC tại Cao Bằng, các địa phương chỉ bảo tồn được một phần nhỏ các di sản dưới dạng khu bảo tồn thiên nhiên hay các di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh đã xếp hạng các cấp, trong khi đó cả một diện tích rộng lớn hơn xứng đáng được bảo tồn và khai thác, sử dụng hợp lý bền vững theo mô hình CVĐC. Đồng thời với việc kinh tế địa phương ngày càng phát triển, đời sống vật chất của nhân dân ngày càng cải thiện và nhu cầu đời sống tinh thần ngày càng nâng cao… đó là lý do cần phải mở rộng ranh giới bảo tồn và coi bảo tồn là một phương thức phát triển. Với sự quyết tâm của tỉnh và sự hỗ trợ của Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam và Viện Khoa học Địa chất Khoáng sản, ngày 12/4/ 2018, CVĐC Non nước Cao Bằng chính thức trở thành thành viên của Mạng lưới CVĐC toàn cầu. Được tham gia vào mạng lưới CVĐC Toàn cầu UNESCO là một niềm vinh dự lớn cho chính quyền và nhân dân tỉnh Cao Bằng, đồng thời chúng ta cũng có rất nhiều lợi ích khi tham gia vào mạng lưới. Năm 2016, thời điểm đó chỉ khoảng 650.000 lượt khách, năm 2018 tăng lên 1,2 triệu lượt khách, đến năm 2019 đã tăng lên 1,5 triệu lượt khách. Lợi ích rõ nhất có thể thấy là tư duy của người dân làm du lịch hay sự quan tâm của các ban, ngành trong việc phát triển du lịch… Mô hình này là mô hình phù hợp với thực tiễn của sự phát triển kinh tế, xã hội của tỉnh.

 

UBND tỉnh làm việc với Ủy ban UNESCO Việt Nam và Viện Khoa học Địa chất Khoáng sản trong quá trình làm hồ sơ trình UNESCO

 

Chỉ trong vòng 1 năm từ khi thành lập, dưới sự tư vấn của các chuyên gia, tỉnh đã nhanh chóng xây dựng được 3 tuyến du lịch trải nghiệm trong vùng CVĐC Non nước Cao Bằng; chỉ đạo các đơn vị liên quan hoàn thiện công tác xây dựng các bãi đỗ xe, biển pano quảng bá, thông tin CVĐC tại 4 tuyến du lịch trải nghiệm; làm tốt công tác tuyên truyền, quảng bá và nâng cao nhận thức cho cộng đồng người dân đang sinh sống trong vùng CVĐC, cùng với đó là tham gia các hoạt động, giới thiệu CVĐC Non nước Cao Bằng đến mạng lưới CVĐC toàn cầu UNESCO…Với những nỗ lực ấy, chuyên gia UNESCO đánh giá cao sự nghiêm túc CVĐC Cao Bằng trong khát khao chinh phục danh hiệu cũng như những giá trị đặc sắc của CVĐC Non nước Cao Bằng.

 

Ngày 11/12/2021, Hội đồng CVĐC toàn cầu đã chấp thuận Hồ sơ mở rộng ranh giới Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng trong kỳ họp thứ 6 của Hội đồng. Phần diện tích mở rộng bao gồm toàn bộ thành phố Cao Bằng và một phần diện tích của các huyện Thạch An, Hòa An, Quảng Hòa cũ. CVĐC toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng mở rộng có diện tích 3.683 km2, chiếm khoảng hơn 1/2 tỉnh Cao Bằng về diện tích và khoảng 3/4 về dân số, góp phần làm tăng lên đáng kể năng lực, tiềm lực của Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng.

 

Với quyết tâm, nỗ lực bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa, Hội đồng CVĐC toàn cầu UNESCO đã chính thức thông qua và cấp Giấy Chứng nhận Danh hiệu CVĐC toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng sau kỳ tái thẩm định vào tháng 12/2022, tiếp thêm động lực để ngành du lịch - dịch vụ phát triển, đồng thời khẳng định thương hiệu, vị thế Cao Bằng trên bản đồ du lịch trong và ngoài nước.

 

Những năm qua, công tác xây dựng và phát huy danh hiệu CVĐC toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng được thực hiện đảm bảo theo các tiêu chí và 6 khuyến nghị của chuyên gia UNESCO trong đợt tái thẩm định Danh hiệu giai đoạn 2022 - 2025. Tỉnh xây dựng các chương trình, nội dung tuyên truyền, nâng cao nhận thức nhân dân về bảo vệ và phát huy giá trị CVĐC, phát triển du lịch bền vững, hợp tác quốc tế… với nhiều hoạt động đa dạng, hiệu quả. Tổ chức tập huấn, hội thảo, khảo sát thực địa nâng cao năng lực, tuyên truyền giáo dục cho cá nhân, cộng đồng dân cư, đối tác CVĐC, nhiều cuộc thi được tổ chức mang tính lan tỏa, đạt được hiệu quả cao về truyền thông; các clip truyền thông được sản xuất liên tục và được hưởng ứng, chia sẻ trên mạng xã hội, đưa hình ảnh miền non nước Cao Bằng đến gần hơn với du khách.

 

Công viên địa chất Toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng có nhiều tiềm năng về địa chất, văn hóa, lịch sử, đa dạng sinh học

 

Hiện Cao Bằng có 4 tuyến du lịch trải nghiệm hoàn chỉnh, đang hoạt động: Tuyến du lịch phía Bắc “Hành trình về nguồn cội” (xã Hà Quảng, Hòa An); Tuyến du lịch phía Tây “Khám phá Phja Oắc - Vùng núi của những đổi thay” (Nguyên Bình); Tuyến du lịch phía Đông “Trải nghiệm văn hóa bản địa ở xứ sở thần tiên” (Quảng Uyên, Trùng Khánh, Hạ Lang); Tuyến du lịch phía Nam “Một thời hoa lửa” (các phường trung tâm, xã Thạch An, Đông Khê, Đức Long, Phục Hòa). CVĐC Non nước Cao Bằng và CVĐC Cao nguyên đá Đồng Văn Hà Giang đang xây dựng tuyến du lịch thứ 5, kết nối 2 CVĐC, mô hình tuyến trải nghiệm giữa 2 CVĐC toàn cầu đầu tiên trên thế giới.

 

Tháng 9/2024, Cao Bằng vinh dự đăng cai Hội nghị quốc tế mạng lưới CVĐC toàn cầu khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Đây là sự kiện đặc biệt, là cơ hội lớn quảng bá Miền Non nước Cao Bằng, xúc tiến du lịch, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu, khát vọng tạo thương hiệu du lịch riêng của tỉnh miền núi còn nhiều khó khăn. Trong năm 2024, Ban quản lý CVĐC Non nước Cao Bằng nỗ lực thực hiện tốt các nhiệm vụ được giao, trong đó nổi bật là công tác xây dựng và mở rộng mạng lưới đối tác CVĐC, tạo mối liên kết chặt chẽ giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư trong vùng. Ban quản lý tổ chức nhiều chương trình tập huấn, bồi dưỡng kiến thức về du lịch bền vững, hướng dẫn các nhà hàng, khách sạn, cơ sở kinh doanh dịch vụ áp dụng tiêu chí “đối tác CVĐC” theo chuẩn UNESCO; đồng thời khuyến khích người dân tại các làng nghề, bản du lịch cộng đồng tham gia bảo tồn di sản, phát triển sản phẩm đặc trưng gắn với bản sắc địa phương. Nhờ sự kết nối này, mạng lưới đối tác ngày càng mở rộng, tính đến năm 2025 đã có 58 đối tác chính thức tham gia mạng lưới, liên tục được tập huấn, hỗ trợ và nâng cao nhận thức, hình thành hệ sinh thái du lịch gắn kết - nơi mỗi tổ chức, mỗi người dân đều trở thành một “đại sứ nhỏ” góp phần lan tỏa giá trị của CVĐC Non nước Cao Bằng đến bạn bè trong nước và quốc tế.

 

Việc phát triển ngành du lịch tỉnh Cao Bằng trên nền tảng CVĐC Non nước Cao Bằng theo các tiêu chí của UNESCO đối với một CVĐC toàn cầu trong thời gian qua đã phần nào giúp tỉnh định hình được hướng phát triển ngành du lịch một cách hợp lý và từng bước xây dựng được chiến lược tiếp cận, giải quyết những hạn chế của ngành du lịch một cách tổng thể, thân thiện môi trường, góp phần không nhỏ trong việc nâng tầm quan trọng của ngành du lịch, định hướng phát triển du lịch trọng tâm, trọng điểm và bền vững.

 

Lam Khuê